مونته سوری چیست؟ چگونه می توان تنها با فراهم آوردن موقعیت کشف و تجربه برای کودکان، آنان را آموزش داد؟ بی شک طلایی ترین دوران آموزش برای کودکان دوران دو تا شش سالگی است و دغدغه ی بسیاری از والدین، نوع آموزش هایی است که در این دوران به کودک داده می شود. آموزش هایی که گاه آنقدر خشک و جدی است که شادی دنیای کودکی را از بین می برد.
ما در این نوشتار قصد داریم به بررسی روش آموزشی مونته سوری برای کودکان بپردازیم و علاوه بر بررسی تاریخچه ی آن، به بررسی اصول زیربنایی، اهداف این روش آموزشی و در انتها بازی های پیشنهادی این سبک، برای کودکان خواهیم پرداخت.
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
روش مونته سوری چیست و از کجا آمد؟
روش مونته سوری از دل اشتیاق متولد شد. این روش حاصل تحقیق و مشاهده ی کودکان توسط اولین پزشک زن ایتالیایی به نام ماریا مونته سوری است. ماریا از دامان مادری حمایتگر پرورش یافت که او را برای تحصیل در رشته ی پزشکی به دانشگاه فرستاد. ماریا مونته سوری اولین پزشک زن ایتالیا شد اما به دلیل تبعیض بزرگ اجتماع، مراکز دولتی او را به خدمت نگرفتند.
او در آستانه ی ناامیدی بود که بازی یک کودک خردسال فقیر با یک شی قرمز در کنار جاده او را مجذوب خود کرد. شیوه ی تعامل کودک با آن شی، زندگی او را تحت تاثیر قرار داد و تصمیم گرفت کار خود را با کودکان شروع کند. پس از آن، وی مدیر یک مرکز آموزش به کودکان معلول گردید.
مشاهده ی محیط پرورش کودکان در آن مرکز و بررسی روش های آموزشی، ماریا را که همیشه دغدغه ی آموزش کودکان را داشت تشویق کرد تا دوباره به دانشگاه برود و این بار در رشته ی تعلیم و تربیت و جامعه شناسی تحصیل کند. وی پس از بررسی روحیات کودکان و مشاهده ی رفتارهای آنان، به جای برنامه های آموزشی موجود، الگوی جدیدی در آموزش ارائه داد که در سرتاسر جهان گسترش یافت و مورد استقبال قرار گرفت.
روش آموزشی مونته سوری در ابتدا برای کمک به کودکان کم توان پایه ریزی شده بود اما به تدریج ماریا پی برد که تمامی کودکان در سنین 2.5 تا 6 سالگی نیاز به آموزشی برمبنای استقلال، مشاهده و آزادی عمل دارند تا بتوانند اطلاعات دریافتی از محیط را به درستی تحلیل کنند. این بازی آموزشی ، بعدها بسیار مورد توجه قرار گرفت و به نام خود ماریا مونته سوری ثبت شد.
اصول اساسی روش آموزشی مونته سوری
به طور خلاصه اصول اولیه ی آموزش مونته سوری بر پنج اصل استوار است. با بررسی این پنج اصل در می یابیم که چگونه این رویکرد به رشد طبیعی بچه ها در محیطی مناسب منتهی می شود.
- اصل اول: احترام به کودکان ابتدایی ترین اصل در روش مونته سوری است.
- اصل دوم: در آموزش مونته سوری باید کودکان را به عنوان شخصیت حقیقی مستقل بشناسیم.
- اصل سوم: این روش آموزشی کمک می کند روند رشد کودک را کاملا بشناسیم و درک کنیم.
- اصل چهام: در روش آموزشی مونته سوری بازی کودک، کار و فرایند یادگیری کودک است.
- اصل پنجم: محیط آماده، بهترین چیز در راه آموزش کودک است.
از آنجایی که ذهن جوان آماده و مشتاق یادگیری است، چنانچه کودکان در محیط مساعدی قرار بگیرند از محیط خود درس می گیرند و به سرعت اطلاعات جدید را جذب می کنند. ماریا مونتسوری معتقد بود كه كودكان می توانند در طی دوره های حساس یادگیری، اطلاعات خاصی را بیاموزند. معلمان مراقب این دوره های حساس هستند تا از منابع و فرصت های لازم برای یادگیری مطلوب به کودکان استفاده کنند. در ادامه با اهداف روش مونته سوری در مهد کودک و آموزش مونته سوری در پیش دبستانی همراه ما باشید.
روش آموزشی مونته سوری برای کودکان چه اهدافی را دنبال می کند؟
1. ایجاد آزادی عمل و استفاده از حواس پنجگانه
روش مونتسوری روشی کاملا مبتنی بر آزادی عمل و انتخاب فعالیت‌های مورد علاقه در هنگام یادگیری است. با تحقیق و مشاهده ای که بر روی رفتار کودکان صورت گرفت مشخص شد که کودکان نه تنها از کسب نتیجه، که بیشتر از فرایند انجام کار لذت می برند. کودکان دوست دارند که همه چیز را به صورت عملی بیاموزند. به بیان دیگر علاقه ی کودکان ابتدا فرآیند انجام کار و سپس مشاهده ی نتیجه ی کار است. از انواع بازی رومیزی بانک بازی دیدن فرمایید.
در شش سال ابتدای زندگی آن چه که کودکان نیاز دارند تجربه ی کسب استقلال و روش های برقراری ارتباط با همسالان در محیط های اجتماعی است. آموزش های متد مونته سوری بر پایه ی استفاده از حواس پنجگانه و تجربه ی انجام فعالیت های روزمره به صورت مستقل استوار است. به همین خاطر مواد آموزشی کودکان در روش مونته‌سوری به گونه‌ای طراحی می‌شوند که کودک به وسیله ی آنها، دیدن، لمس کردن، حس کردن، شنیدن و حرکت را بیاموزد.
2. آموزش استقلال به کودکان
همیشه هدف از آموزش مونته سوری در کلاسهای درس این است که کودک مستقل شود و بتواند کارهایش را خودش انجام دهد. این امر با دادن فرصت به کودکان حاصل می شود. فرصت هایی برای حرکت کردن، لباس پوشیدن، انتخاب کاری که می خواهند انجام دهند و کمک به بزرگسالان در انجام کارها. هنگامی که کودکان قادر به انجام کارهای خود باشند، اعتماد به نفس و عزت نفس آنها بسیار تقویت می شود و تمام طول زندگی همراهشان خواهد بود. پیشنهاد می شود از انواع عروسک نمایشی بانک بازی دیدن فرمایید.
بهترین هدیه به کودکان در سنین نوپایی و خردسالی اجازه ی کشف دنیای پیرامون است. شناخت جغرافیا، گیاهان، جانوران، قوانین فیزیک و زمان مهم‌ترین موضوعات دنیای طبیعی است که همگی با استفاده از تقویت حواس قابل درک هستند. روش آموزشی مونته سوری جایگزین بسیار لذت بخشی برای محفوظات تئوری واری است که در محیط مدارس به کودکان آموخته می شود.
3. تشخیص نیازهای کودک با مشاهده ی رفتار
یکی دیگر از اهداف روش مونته سوری مشاهده است. این روش والدین را تشویق می کند که کودکان خود را ساعت های متمادی مشاهده کنند تا بتوانند ببینند که کودک چگونه به بررسی محیط می پردازد. مشاهده ی رفتار کودکان این امکان را به والدین می دهد که متناسب با رفتار کودک او را برای برقراری ارتباط بهتر در جامعه آماده کنند. برای مثال کودکی که در رفتارش تمایل به ضربه زدن به اشیا مشاهده می شود نیاز به فعالیتی برای تخلیه احساسات و هیجانات خود دارد، دادن یک طبل یا درام که بتواند آن را بکوبد در ایجاد حس آرامش به کودک کمک بسیار می کند. پیشنهاد می شود درباره بازی در خانه با وسایل ساده را بخوانید.
4. آگاه سازی والدین برای دادن استقال به کودکان
هدف دیگری که این سبک آموزشی دنبال می کند کمک به والدین برای مداخله ی کمتر در امور مربوط به کودک است. در طی این آموزش ها ممکن است کودک دچار اشتباه شود برای مثال غذایی را بریزد یا ظرفی را بشکند در این موارد دیگر نیازی به داد و فریاد نیست در عوض والدین می آموزند که به کودک کمک کنند تا با آرامش اشتباهش را تشخیص دهد و آن را تصحیح کند: ” اوه شما آب را ریخته اید … بیا پارچه ای برداریم و آن را پاک کنیم.” این فرصتی است که از کودک بخواهید تا با شما کارهای عملی برای تصحیح کار اشتباهش انجام دهد.
روش آموزش مونته سوری یک روش سریع برای موفقیت کودک نیست. این روش تضمین نمی کند که هنگامی که کودک به کلاس وارد می شود یک نابغه باشد اما اهمیت روش مونته سوری در دنیای امروز آنجایی مشخص می شود که در کودکانمان به دنبال برتری در رقابت ها می گردیم و کودک را بیشتر به خاطر فرایند کسب نتیجه ی موفقیت آمیزش دوست می داریم. این نوع برخورد با کودکان، ترس از خوب نبودن یا به اندازه ی کافی خوب نبودن را در آنان ایجاد می کند و نسلی متمایل به رقابت های کاذب و برتری جو پرورش می دهد.
در حالی که اگر والدین تصمیم بگیرند که کودکان خود را ترغیب کنند که به بهترین نسخه های خود تبدیل شوند و با عزم و پشتکار کار کنند، خلاقانه فکر کنند و در فضای همکاری کار کنند و نه رقابت، این ارزش ها بر عمق ارتباط والدین و فرزندانشان می افزاید.
بچه ها انسان هایی هستند که احترام به آن ها به خاطر بی گناهیشان و مسئولیت های بزرگتری که در آینده دارند بر ما واجب است.
“ماریا مونته سوری”
برنامه های روش آموزش مونته سوری
این برنامه ها روی پنج سطح تکیه دارند:
- زندگی عملی و مهارت های زندگی
- فراگیری آگاهانه به کمک حواس پنجگانه
- هنر تکلم
- ریاضیات و علوم طبیعی
- فرهنگ
زندگی عملی و مهارت های زندگی
در زندگی عملی کودک می آموزد که چگونه به صورت مستقل از عهده ی کارهای روزمره خودش برآید. به تنهایی غذا بخورد، به تنهایی به دستشویی برود و بدون نیاز به کمک دیگران بتواند خودش را تمیز نگه دارد، به تنهایی پیش غذایش را آماده کند یا لباس هایش را بپوشد. با استفاده از روش آموزشی مونته سوری تمامی این فعالیت ها باعث تقویت اعتماد به نفس کودک شده و مهارت دست هایش را افزایش می دهند. فراگیری مهارت های زندگی، اعتماد به نفس کودکان را افزایش می دهد و باعث می شود کودک در محیط های اجتماعی بتواند بهتر توانایی هایش را بروز دهد. پیشنهاد می شود از انواع بازی ساختنی بانک بازی دیدن فرمایید.
فراگیری آگاهانه به کمک حواس پنجگانه
با مشاهده ای که دکتر مونته سوری بر روی رفتار کودکان انجام داد پی برد که کودکان تا سن پنج سالگی تمایل دارند با استفاده از حواس خود به درک محیط اطراف و روابط بین اشیا بپردازند. از این روی چنانچه زمینه لازم برای استفاده از حواس برای کودکان فراهم گردد بسیاری از مفاهیم از این راه قابل درک و دریافت می شود. مفاهیمی مانند گرما و سرما، نرم و زبر، مفهوم ارتفاع، میزان صدا یا مزه ها همه از طریق حواس پنجگانه درک می شوند. از انواع اسباب بازی پسرانه بانک بازی دیدن فرمایید.
هنر تکلم
تشویق کودکان به بیان افکارشان از طریق توضیح شفاهی باعث می شود که کودک به درک بیشتری از آنچه که می خواهد بگوید دست یابد. آن ها می آموزند حرف ها را با نشانه گذاری از هم تشخیص دهند و به همین شیوه در خواندن، هجا کردن قواعد و مهارت های خوش نویسی پیشرفت می کنند. نوشتن را در صورتی که خسته کننده نباشد، می آموزند. نتیجه‌ی این کار خواندن است. کودکان هرگز روزی را که نمی توانستند بخوانند و بنویسند، به خاطر نمی‌آورند.
ریاضیات و علوم طبیعی
کودکان از طریق بازی می آموزند که چیزهای پیش رویشان را بشمارند. دسته بندی کردن تعداد اشیا و اختصاص دادن مهره های رنگی به دسته های مختلف باعث می شود که کودک به درک درستی از مفهوم اعداد دست یابد و شمردن برایش آسان شود.
همچنین برای درک روابط بین اجسام با آزمایش و آزمون و خطا کودک علوم مختلف را می آموزد. کارکردن با آهنرباها به خوبی می تواند الکترو مغناطیس را به کودک بیاموزد آنگونه که تا ابد در ذهن کودک محفوظ بماند.
فرهنگ
در بخش فرهنگ کودکان از کشورهای دیگر می آموزند. به اهمیت محیط زیست و گیاهان و جانواران پرداخته می شود . دانش زمان و هنر موسیقی و اثرات تاریخ در زندگی انسان ها هم مورد آموزش قرار می گیرد.
باید به یاد داشت که آموزش مونتسوری هرگز به پایان نمی رسد زیرا همیشه چیز جدیدی برای یادگیری وجود دارد و میل به یادگیری مادام العمر را ایجاد می کند. از انواع اسباب بازی دخترانه بانک بازی دیدن فرمایید.
در روش آموزشی مونته سوری برای کودکان از چه ابزارهایی استفاده می شود؟
ابزارهای مونته سوری شامل 26 قطعه است که با استفاده از تقویت حواس، همه حواس بجز بویایی و چشایی را تقویت می کند.
برای آموزش توانایی بینایی به کودک استوانه های چوبی داده می شود تا آن ها را در سوراخ هایی که در یک تخته سخت چوبی ایجاد شده است جای دهد. این بازی چوبی از دسته بازی های مونته سوری است که به درک اندازه ها و آموزش رنگ ها نیز کمک می کند.
در زمینه ی درک اندازه ها و بعدها که نیاز به حرکت و تلاش عضلانی بیشتری دارد، آموزش با اشیای بزرگ تر انجام می شود. مواد لازم برای این منظور، مکعب ها، پله های بلند، آجره های بزرگ و اشیایی مانند این است. آجره ها و خانه سازی های چوبی برای درک این منظور مناسبند.
در سبک آموزش مونته سوری ،تمرینات دیگری هم برای درک حس لامسه در نظر گرفته شده اند. برای این منظور کودکان را به لمس کاغذهای صاف یا سنباده ای ، انواع پارچه های صاف و پرز دار یا انواع سطوح لیز و زبر تشویق می کنند.
برای تقویت حس تشخیص رنگ ها و یا ترکیب قطعات با یکدیگر و درک جزء از کل، بازی هایی مانند پازل و جورچین های چند قطعه ای طراحی شده اند. این سبک پازل ها یکی دیگر از اسباب بازی های مونته سوری هستند که کودک را با آزمون و خطا به سمت جواب درست هدایت می کنند و نیازی به اصلاح اشتباه از جانب آموزگار نیست.
روش آموزشی مونته سوری برای کودکان بر تقویت مهارت های دست نیز تاکید بسیار دارد. این سبک از آموزش با در اختیار قرار دادن اشیای واقعی نظیر چاقو یا جارو کودکان را عملا در موقعیت انجام فعالیت های اجتماعی قرار می دهد. هدف آموزش در کلاس های مونته سوری آماده کردن کودکان برای زندگی واقعی است. مهارت های عملکردی، مهارت های متفاوتی هستند که توانایی فراگیر را برای عملکرد مستقل و مفید در خانه، مدرسه و اجتماع بهبود می بخشند. برای کودکانی که امکان استفاده از نمونه های واقعی اشیا را ندارند می توان از بازی های مونته سوری تولید شده استفاده کرد.
روش مونته سوری تعدادی بازی ساکت و خاموش را نیز به کار می برد. در این بازی ها، به آرامی سکوتی عمیق در کلاس به وجود می آید و از کودکان خواسته ی می شود به صدای وزوز مگس ها و خش خش برگ درخت ها گوش کنند. پس از آن از صداهایی که با هم متفاوت هستند و به تدریج شبیه هم می شوند، استفاده می شود.
جمع بندی
- از آن جایی که شیوه ی مونته سوری بر مشاهده استوار است، بنابراین کودکان از طریق تجربیات، تحقیق و کشف، به بهترین شکل مفاهیم مختلف را می آموزند. آزادی کودک برای تکرار یک فعالیت سبب می شود کودک بر روی یک موضوع خاص تمرکز کند. اصلی که مونته سوری آن را تنها اصل درست در آموزش می داند.
- در روش آموزشی مونته سوری والد یا مربی هیچگونه مداخله ای در روند انجام کار نمی کند و فقط در نقش یک تسهیلگر کودک را یاری می کند تا بتواند با استفاده از حواس خود به درک محیط اطراف بپردازد.
- استفاده از بازی های مونته سوری می تواند در خانه یا محیط های اجتماعی کودک را برای آموزش متفاوتی از دنیای واقعی یاری کند.
- روش آموزشی مونته سوری برای کودکان اکنون در بیشتر کشورهای جهان جایگاه ویژه ای دارد و با توجه به نکاتی که گفته شد می تواند در آموزش کودکان بسیار مفید و کارآمد باشد.
در این مقاله سعی کردیم به به بیانی ساده روش مونته سوری و اصول، اهداف و ابزارهای آن را به شما معرفی کنیم. شما در مورد این شیوه ی آموزشی چه فکر می کنید؟ اگر تجربه ای از بازی های آموزشی مونته سوری یا شرکت در مدرسه مونته سوری یا کلاس مونته سوری دارید در بخش دیدگاه ها، با ما درمیان بگذارید تا همه ی خوانندگان این مقاله در این باره بیشتر یاد بگیرند. منتظر نظرات و پیشنهادات شما درباره روش تربیتی مونته سوری در خانه و مهد کودک ها هستیم.
سپاس که تا انتهای این نوشتار ما را همراهی کردید. پیشنهاد می شود راهنمای بازی با کودکان 4 ساله را نیز بخوانید.
برخی از سوالات رایج:
مونته سوری چیست؟
یک روش آموزشی برای تمامی کودکان در سنین 2.5 تا 6 سالگی است، برمبنای استقلال، مشاهده و آزادی عمل، تا کودکان بتوانند اطلاعات دریافتی از محیط را به درستی تحلیل کنند. روش آموزش مونته سوری بر چه اصولی است؟
اصل اول: احترام به کودکان ابتدایی ترین اصل در روش مونته سوری است.
اصل دوم: در آموزش مونته سوری باید کودکان را به عنوان شخصیت حقیقی مستقل بشناسیم.
اصل سوم: این روش آموزشی کمک می کند روند رشد کودک را کاملا بشناسیم و درک کنیم.
اصل چهام: در روش آموزشی مونته سوری بازی کودک، کار و فرایند یادگیری کودک است.
اصل پنجم: محیط آماده، بهترین چیز در راه آموزش کودک است.
بسیار مطلب جامع و کاملی بود و خیلی ممنون که هم زمان با توضیح بازی ها رو معرفی کردین…
خیلی عالی و مفید 👌
این نوع از آموزش الان عنوان برجسته ی تبلیغاتی خیلی از مهدکودک ها و خانه های خلاقیت هست
ولی سوال اینه که ما چقدر میتونیم به اون مراکز اعتماد کنیم یا اینکه باید خودمون دست بکار بشیم و این فضا رو توی خونه براشون بوجود بیاریم؟
آخه اونجا تعداد بچه ها زیاده و آیا واقعا توی جامعه ی ما چقدر از اصول اولیه آموزش مونته سوری که ابتدای بحث نوشته شده، مورد توجه قرار میگیره؟
برای مثال همون احترام به کودک یا شناخت اون بعنوان یه شخصیت حقیقی مستقل!؟؟؟
خوشحالم که به خوبی مطالب رو با آنچه که در محیط واقعی زندگی مون هست مقایسه کردید. کاملا درست میگید در بسیاری از مهد های کودک با اینکه این روش آموزشی رو به عنوان اصول کارشون مطرح می کنند تمامی اصول اجرا نمیشه ، ولی هستند جاهایی که در این راه تلاش می کنند. در کنارش نقش والدین در محیط زندگی هم خیلی اثرگذار و تعیین کننده است و به خوبی با دانش کافی و مطالعه می تونن این کاستی ها رو جبران کنند. ما تلاش میکنیم در سری مقالاتی این آموزش هارو در اختیار خانواده ها قرار بدیم.
سلام وقت بخیر
دوره های آموزش مربی گری مونته سوری کجا چطوری برگذار میشه؟
خیلی هم عالی.
از شما خواهش میکنم که روش های عملی این میتود را در محیط های که والدین امکانات اندکی دارند اراِیه کنید.
ممنون.
مطلب بسیار کامل و جامعی بود. من از خیلی از این بازیهای مونته سوری برای کودکم استفاده کردم و الان که حدود 3 سالش هست کاملا متوجه تفاوت سطح مهارتش با بچه های همسن و سالش هستم. و چقدر خوشحال شدم که سایت شما رو پیدا کردم چون کلی بازی مونته سوری عالی موجود دارید. موفق باشید.
خانم سر افراز عزیز اول تشکر ویژه بکنم ازتون به خاطر اینکه با دانش و آگاهی دارید در زمینه تربیت و پرورش فرزندتون قدم بر میدارید و تشکر دوم هم بابت نظر لطفتون نسبت به مجموعه ی بانک بازی. ما نهایت تلاشمون رو برای جلب رضایت شما دوستان میکنیم و از پیشنهاداتتون برای بهتر شدن استقبال میکنیم. مانا باشید.